انار از جمله محصولات باغی مناطق خشک و نیمه خشک است که دارای سطح زیر کشت بالایی در ایران می باشد و به دلیل داشتن خواص بسیار زیاد بازار خوبی در داخل و خارج از ایران دارد. یک عارضه ای که در میوه انار اتفاق می افتد و باعث کاهش میزان کیفیت میوه و در نتیجه افزایش خسارت اقتصادی به باغ می گردد عارضه دانه سفیدی در انار است.
به دلیل کاهش نزولات آسمانی و کاهش رطوبت هوا، دانه های انار شفافیت خود را از دست داده و به رنگ قهوه ای در می آیند و دارای طعم نامطلوبی هستند، به این عارضه سفید شدن دانه های(آریلها) انار می گویند.
دانه سفیدی انار به علت تخریب و تغییر در ترکیب آنتوسیانین، باعث کاهش میزان آنتوسیانین موجود در آریل های انار شده، دانه ها شفافیت خود را از دست داده و رنگ آریل های انار از قرمز تیره به رنگ کرم تا قهوه ای در می آیند وشکاف و حفره هایی درغشاء و بافت آریل ایجاد می شود که این بافت را بدشکل کرده و کیفیت میوه و طعم آن را نامطلوب می کند.
وجود عارضه دانه سفیدی سبب کاهش میزان بازار پسندی و صادرات این محصول می گردد. این عارضه بیشتر در محصولات دوره اول گلدهی اتفاق می افتد و از آنجایی که محصول انار دوره اول قابلیت صادرات را دارد همین امر باعث کاهش چشمگیری در صادرات انار می شود بنابراین این عارضه هر ساله خسارت زیادی را به باغداران وارد می کند. تحقیقات نشان داده در صورتی که باغ مدیریت مناسبی را داشته باشد درصد میزان سفیدشدگی دانه های انار کمتر خواهد بود.
از جمله راه های کاهش این عارضه داشتن سیستم کشت مربعی است یعنی فاصله بین ردیف ها و فاصله بین درختان روی هر ردیف یکسان باشد، داشتن این سیستم کشت در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سبب بیشترین سایه اندازی بر روی درختان در زمان بعداز ظهر می شود. همچنین باید قبل از احداث باغ گونه مناسب و سازگار با منطقه در نظر گرفته شود.
برای مدیریت تغذیه در باغات انار و جلوگیری از این عارضه بهتر است که در ابتدا آزمون خاک از باغ گرفته شود و بر اساس آن هر 2-3 سال یکبار اقدام به چالکود زمستانه شود. در این مرحله استفاده از کود حیوانی و کودهایی حاوی مواد آلی بالا جهت افزایش میزان حاصلخیزی خاک و بهبود ظرفیت ذخیره آب در خاک بسیار مفید میباشد.
در طول فصل رشد حتی الامکان کودهای ازته در 2-3 نوبت به صورت تقسیط استفاده شود و از مصرف بیش از حد کودهای ازته جلوگیری شود و از کودهای پتاسه بر اساس نیاز درختان استفاده شود. محلول پاشی کودهای کلسیمی و پتاسیمی در طول فصل رشد بایستی حتما انجام گیرد. در صورتی که در درختان مصرف کودهای شیمیایی زیاد شود بایستی میزان تامین آب آبیاری نیز به همان نسبت زیاد شود و برای استفاده از کودهای شیمیایی به ویژه ازت و فسفر، مقدار آب مورد نیاز و قابل دسترس باید در نظر گرفته شود در غیر این صورت میزان سفید شدگی دانه های انار بیشتر می شود. استفاده از کودهای حاوی عناصر ریز مغذی مثل آهن و روی به صورت محلول پاشی هر ساله بعد از اتمام گلدهی و 2 هفته، بعد اولین محلول پاشی توصیه شود زیرا عناصر آهن و روی نقش موثری در حفظ آنتی اکسیدان ها مثل اسید آسکوربیک و به دنبال آن افزایش میزان آنتوسیانین دارند. استفاده از کودهای حاوی کلسیم باعث افزایش پایداری آنتوسیانین در برابر دماهای بالا می شود بنابراین استفاده از کود های کلسیمی در برنامه غذایی ضروری می باشد.
با توجه به اینکه انار بیشتر در مناطق خشک و نیمه خشک کاشته میشود، مدیریت آبیاری باید در نظر گرفته شود زیرا نسبت به کمبود آب حساس بوده و در تابستان به دلیل گرمتر بودن هوا به میزان آب بیشتر و دوره آبیاری کوتاه تری نیاز دارد. بنابراین تنظیم دوره آبیاری در باغات انار بسیار مهم می باشد و در مناطق گرمتر با تبخیر بیشتر باید دوره آبیاری کوتاهتر باشد.
یکی از عوامل ایجاد کننده دانه سفیدی در انار، آفتاب سوختگی و ترک خوردگی می باشد زیرا قسمتی از پوست میوه انار که تحت تاثیر نور خورشید قرار می گیرد، آفتاب سوخته می شود و به صورت لکه های قهوه ای تا سیاه در می آید یا حتی ممکن است در برخی نقاط دچار ترک خوردگی شود، بنابراین انار در قسمت زیر پوست کم آب و خشک شده و به رنگ سفید درآید. برای جلوگیری از این عارضه استفاده از منابع کودی سیلیکاته و کلسیمی توصیه می شود.
افزایش میزان درجه حرارت در تابستان سبب افزایش میزان تبخیر شده و آنتوسیانین در این شرایط ناپایدار می شود و میزان سفید شدگی دانه های انار افزایش می یابد. همچنین ممکن است میزان سفیدشدگی در سال دوم که میانگین درجه حرارت بالاتر است نسبت به سال اول افزایش مییابد.
از آنجایی که در مناطق گرمسیری شدت میزان تابش خورشید بالا میباشد، میزان عارضه آفتاب سوختگی افزایش می یابد بنابراین با کاهش فاصله کشت و افزایش تراکم درختان، میوه ها کمتر در معرض آفتاب هستند. تربیت و هرس مناسب درختان سبب ورود نور به تاج درخت از چند جهت شده و پوشش مناسب شاخ و برگ و همپوشانی با درختان مجاور، سطح سایه انداز مناسب برای حفاظت از میوه ها را گسترش می دهد و سبب کاهش رسیدن نور به درخت می شود. بنابراین استفاده از پوشش های مناسب و سایبان برای کاهش ورود نور و کاهش پدیده آفتاب سوختگی توصیه می شود.
در درختان مسن انار، به دلیل اینکه ممکن است میوه های انار با دانه های سفید بیشتر تولید شود به همین دلیل با انجام هرس مناسب در این درختان می توان تا حدودی از میزان عارضه دانه سفیدی در میوه های انار کاست.
این عارضه ممکن است زمانی رخ بدهد که میوه انار خیلی رسیده باشد و زمان برداشت به تعویق افتاده است، در این زمان دانه های انار به رنگ روشن تا قهوه ای در آیند. کاهش میزان سنتز آنتی اکسیدان و افزایش میزان تخریب آنها در پایان دوره رشد میوه، سبب کاهش میزان رنگ میوه و آب انار می شود. بنابراین با برداشت به موقع محصول می توان تا حدودی از این عارضه جلوگیری کرد.
دمای مناسب برای نگهداری انار برداشت شده 5 درجه سانتی گراد است. ممکن است در زمان پس از برداشت، میوه انار در انبارهای سرد در دمای کمتر از دمای مطلوب نگهداری می شود، در این شرایط آنتوسیانین به سرعت تجزیه شده و آریلها به رنگ روشن تا قهوه ای در میآیند.
گاهی ممکن است بر روی میوه انار اثرات آفتاب سوختگی نباشد و برداشت میوه نیز به موقع انجام شود ولی با این حال دانه های انار به رنگ روشن تا قهوه ای باشد. در این مورد در اثر تنش گرمایی و خشکی هوا مجموع ماده جامدمحلول (TSS)، میزان اسیدیته آب انار، میزان اسید آسکوربیک علاوه بر میزان آنتوسیانین کاهش می یابد.
به طور کلی از جمله راهکارهای کاهش سفید شدن دانه های انار شامل:
- احداث باغ در ارتفاع زیاد
- رعایت اصول کشت
- اصلاح خاک
- مدیریت تغذیه
- مدیریت آبیاری
- استفاده از سایبان برای باغ
- استفاده مالچ در کف باغ و حفظ پوشش سبز در کف باغ
- برداشت به موقع محصول
- انبارداری و نگهداری محصول در شرایط مناسب
در این محتوی آموزشی که توسط تیم تحقیق و توسعه بنیفر شاپ سرکار خانم مهندس عابدپور تهیه شده بود؛ سعی کردیم مهم ترین عواملی که در این عارضه دخیل هستند اشاره کنیم و همچنین راهکار های که میتوانیم برای کاهش سفید شدن دانه های انار انجام دهیم. اگر شما هم باغدار هستید و به دنبال محصول با کیفیت هستید؛ کافیه از خدمات مشاوره تخصصی ما استفاده کنید. برای دریافت مشاوره کافیه با ما تماس بگیرید.
