آنچه در این مطلب می خوانید
براي انجام مديريت مناسب تغذيه و كود دهي در باغات میوه، اطلاع از تاريخچه باغ، خصوصيات آب و خاك (آزمايشات آب و خاك) و مقدار عناصر غذايي برگ (آزمايش برگ) لازم و ضروري است. در واقع اطلاعات مديريت قبلي باغ و آزمايشات آب، خاك و برگ مكمل يكديگر بوده و در كنار هم ميتواند به توصيه كودي دقيق و علمي منجر شود. که آزمون برگ نقش بسیار مهمی در ایجاد یک توصیه کودی بهینه دارد.
با توجه به اينكه در بسياري از موارد نمونه برداري از خاك و تعيين ميزان مواد غذايي آن نمي تواند مقدار مواد غذايي جذب شده و قابل استفاده در گياه را نشان دهد، بنابراين به منظور پي بردن به نتيجه حاصلخيزي خاك در رشد و نمو گياهان، بهترين و دقيق ترين راه آن است كه قسمتی از اندام هاي گياهي به خصوص برگ آن مورد تجزيه قرار گيرد تا روشن شود چه مقدار از مواد غذايي خاك توسط گياه جذب شده است.
تجزيه برگ (آزمون برگ) در تشخيص کمبود مواد معدني و سميت برخي از عناصر به خصوص در درختان، نسبت به تجزيه خاك مفيدتر است و در باغات میوه توصیه کودی بیشتر بر اساس آزمون برگ می باشد.
تركيب معدني برگ (مقدار مواد غذايي برگ) بستگي به بسياري از فاكتورها نظير مرحله رشد، شرايط آب و هوايي، قابليت دسترسي عناصر در خاك، فعاليت و توزيع ريشه در خاك، مقدار آب و شيوه آبياري و … دارد. تجزيه برگ همه اين فاكتورها را تركيب كرده و تخميني از عناصري كه به اندازه كافي توسط ريشه جذب شده اند را براي ما مشخص مي كند. همچنین غلظت عناصر غذايي برگ با زمان، سن برگ، موقعيت آن در پوشش گياهي و وجود يا عدم وجود محصول تغيير مي كند.
محدوديت اصلي تجزيه برگ، نبودن کمیت برای همه ی عناصر و اینکه علت وقوع كمبود عناصر غذايي را براي ما روشن نمي سازد. بنابراين براي حل اين مشكل نتايج تجزيه خاك و آزمون برگ بايد همزمان مورد ارزيابي قرار گيرند. انتخاب روش نمونه برداري نيز بسته به هدف مورد نظر تغيير مي كند.
اگر هدف، تشخيص مشكلات مربوط به يك درخت و يا ناحيه خاصي باشد، نمونه برداري از تعداد كمي از درختان مريض و سالم كفايت ميكند ولي اگر منظور ما تعيين وضعيت تغذيه اي يك باغ بزرگ است، به نمونه هاي بيشتري از درختان در قسمت هاي مختلف باغ نياز مي باشد. بر این اساس در محدوده يك باغ نيز وضعيت تغذي هاي به علت تفاوت در حاصل خيزي خاك و ميزان آب در دسترس، ممكن است متفاوت باشد. بنابراين ضروري است تا نمونه برداري استاندارد صورت گیرد.
آزمون برگ و تفسیر نتایج
در روش آزمون برگ، داشتن تجربه فرد آزمایشگر و تشخیص مقایسه ای، بسیار مهم است. مزیت تجزیه بافت تازه، ارزانی و سرعت عمل آن است، به طوری که پیش از ظهور علائم کمبود، میتوان از وضعیت عناصر غذایی گیاه مطلع شد. در این روش برای تشخیص کمبود عناصر غذایی در گیاه، به تجزیه ی گیاهی و تعیین مقدار عنصر غذایی مورد نظر در آن می پردازند.
مقدار عناصر غذایی که در اختیار گیاهان قرار می گیرد، بر غلظت آنها در اندام گیاهی تاثیر میگذارد. افزون بر آن، به نظر می رسد که اگر غلظت از حدی معین پایین تر رود، عملکرد محصولات باغی محدود میشود. این سطح مشخص در عناصر غذایی را دامنه ی غلظت بحرانی Critical Concentration Range (CCR) می گویند که شاخصی قابل اعتماد در تجزیه برگ است. اما برای تولید محصولات باغی با کیفیت برتر، بهتر است از سطح کفایت Sufficiency Level غلظت عناصر غذایی استفاده شود زیرا غلظت عناصر غذاییی در برگ ها در سطح کفایت حدود 20 – 25 درصد بیشتر از دامنه غلظت بحرانی است. به بیان دیگر سطح کفایت SL همان میانگین دامنه سطح کفایت در برگ می باشد.
دامنه ی غلظت بحرانی یک عنصر غذایی در برگ، محدودهای از غلظت بحرانی است که در کمتر از آن دامنه، پاسخ گیاه به مصرف کود همان عنصر مثبت و اقتصادی است. اما اگر غلظت یک عنصر غذایی در برگ بیشتر از دامنه غلظت بحرانی باشد، پاسخ گیاه نسبت به مصرف کود همان عنصر به مراتب کمتر خواهد بود.
زمان نمونه برداری در تجزیه برگ
دامنه غلظت بحرانی یک عنصر غذایی در برگ متفاوت بوده و تابع عوامل مختلفی از جمله خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، نوع گیاه، عملکرد هکتاری و کیفیت محصول میباشد. تعیین غلظت بحرانی عناصر غذایی در اندام گیاهی، به خصوص مقدار کود مصرفی، کار ساده ای نیست زیرا در این میان برخی از عوامل مزاحم و برهمنکش بین عوامل تعیین کننده رشد، بر غلظت بحرانی تاثیر گذار هستند. غلظت عناصر غذایی در اندام های گیاه با سن فیزیولوژیکی گیاه تغییر می کند. بنابراین رعایت معیاری دقیق برای نمونه برداری لازم است. راه معمول نمونه گیری، برداشتن آخرین برگ کامل است. غلظت عناصر غذایی را نیز میتوان با تجزیهی تمام برگ، دمبرگ و یا پهنگ برگ اندازه گرفت. دراندازه گیری غلظت عناصر در برگ شرایط محیطی مانند رطوبت نسبی، دما و مقدار رطوبت خاک نیز در غلظت عناصر غذایی محلول، موثرند.
بهترین نتایج از تجزیه ی گیاهان (آزمون برگ)، در شرایط رشد فعال حاصل شده است. پس بهترین زمان نمونه برداری از برگ های درختان میوه، معمولا 5/2 ماه پس از شروع زمان گلدهی آنها است. از آنجایی که دگرگونی در عناصر غذایی در اندام های گیاهی، مدام در طول فصل رشد تغییر کرده و میزان این دگرگونی ها در اوایل ظهور اندام رویشی و اواخر فصل رشد (زمان میوه دهی) بسیار زیاد است، لذا مناسب ترین زمان، برای نمونه برداری برگ از درختان میوه، در مرحله ی دوم رشد (حدود 5/2 ماه بعد از شروع شکوفه دهی) است. در این مرحله تغییرات غلظت عناصر غذایی در برگ ها بسیار اندک است.
جداول راهنمايي جهت تفسير نتايج آزمون برگ، بر اساس نمونه برداري در اين زمان تهيه شده است. بنابراين نمونه هايي كه خارج از اين محدوده زماني تهيه شوند ممكن است غلظت هاي متفاوتي از عناصر غذايي را نشان دهند و در تفسير آنها بايد دقت كافي انجام گيرد.
به طور کلی تفسیر نتایج تجزیه ی برگ با استفاده از روش غلظت بحرانی دشوار بوده و نیاز به تخصص و تجربه دارد، به همین دلیل برای توصیه کودی دقیق درختان میوههمراه بودن نتایج خاک و آب با این نتایج ثمر بخش تر خواهد بود.
در نمونه برداری برگ چه نکاتی باید رعایت شود؟
- نمونه برداري برگ معمولاً اواسط تير ماه تا اواسط مرداد ماه انجام ميگيرد.
- نمونه برداري از برگ هاي سالم از وسط شاخه هاي بدون محصول که کاملا توسعه یافته اند و از نظر ارتفاع متوسط هستند (180-120سانتیمتری سطح زمین) به طور تصادفی انجام ميشود. يعني نمونه هاي برگ نبايد از شاخه هاي خيلي نزديك به زمين يا واقع در نوك درختان گرفته شوند.
- معمولا از شاخه های رشد کرده فصل جاری برای برداشت برگ استفاده می شود. برگها را از بخش های میانی شاخه برداشت می کنند.
- در درختانی که برگ های آنها به صورت مرکب است (گردو) از برگچه های میانی استفاده میشود.
- در تجزیه برگ معمولا از هر هکتار حدود 2 تا 3 درخت را به طور تصادفی از نقاط مختلف باغ انتخاب کرده و از هر درخت 10 برگ برداشته و آنالیز میشود.
- در هر قطعه از باغ معمولا تعداد 4 تا 5 برگ از هر درخت و 10 تا 20 درخت نمونه برداري ميشود. (منظور از قطعه باغ، قطعه اي است كه داراي خاك يكنواخت، درختان هم سن و سال، رقم يكسان، مديريت يكنواخت آبياري و كودي و به طور خلاصه قطعه اي با شرايط معين و يكنواخت ميباشد.)
- از برگ هايي كه چند روز قبل از نمونه برداري با عناصر ريز مغذي (روي، مس، آهن، بر و منگنز) محلول پاشي شده اند، نبايد نمونه برداري شود و نمونه برداری برگی باید قبل از محلول پاشی و سمپاشی صورت گیرد.
- اگر در باغ عملیات سمپاشی و محلول پاشی صورت گرفته باشد بایستی حداقل 10 روز بعد از آن عملیات نمونه برداری صورت پذیرد تا اثرات سمپاشی بر نتایج تجزیه برگ ها تاثیر نگذارد.
- در صورتي كه علائم كمبود و يا مسموميت بر روي برگ درختان مشاهده ميشود بايد از هر دونوع برگ سالم و مريض بطور مجزا نمونه برداري صورت گيرد.
- نمونه برداري برگ معمولا بايد هر سال انجام شود تا هر دو سال پر محصول و كم محصول را در بر گيرد. چرا كه تفسير نتايج آن بايد با توجه به نتايج هر دو سال انجام شود.
- نمونه ها بايد در پاكت هاي كاغذي قرار داده شده و حداكثر 24 ساعت پس از نمونه برداري به آزمايشگاه ارسال گردد. در صورتي كه اين امر ممكن نيست، حداكثر به مدت دو روز مي توان نمونه ها را در دماي يخچال نگهداري كرد. نمونه ها پس از رسيدن به آزمايشگاه بايد بلافاصله در دماي طبيعي محيط و دور از تابش خورشيد خشك شوند.
- بر روي پاكت نمونه ها مشخصات كامل آنها از قبيل محل نمونه برداري، نام باغ يا باغدار، وضعيت باردهي شاخه و هرگونه اطلاعات لازم جهت شناسايي بهتر نمونه بايد درج گردد.
در پایان بايد خاطر نشان نمود كه نمونه برداري و آزمايش برگ و تفسير صحيح نتايج آزمايش توسط افراد آگاه و خبره ميتواند علاوه بركمك به انجام مديريت صحيح در باغ و افزايش پايدار محصول، در كاهش و بهينه كردن هزينه ها موثر باشد.
مجموعه بنیفر شاپ (شرکت نوبهاران شیمی سپاهان) با وجود کارشناسان با تجربه آمادگی لازم را دارد تا با توجه به آزمون خاک، آب و برگ، راهنمایی های لازم را در خصوص توصیه ی بهینه کودی در اختیار شما عزیزان قرار دهد.
