آموزشی, مقالات علمی

ناهنجاری فیزیولوژیک در سیب

سیب یکی از مهمترین میوه های منطقه معتدله و از مهمترین میوه های استراتژیک کشور می باشد. در درخت سیب چنانچه 5-8 درصد شکوفه ها به میوه تبدیل شوند تولید، اقتصادی خواهد بود. سن باروری بسته به رقم و پایه مورد استفاده 2-6 سال می باشد و طول عمر اقتصادی درختان سیب به طور متوسط 50 سال می باشد.

کیفیت میوه سیب، ویژگی پیچیده ای بوده و شامل کلیه صفاتی است که موجب مرغوبیت و بازار پسندی محصول میگردد و تابع عوامل متعددی نظیر اندازه، رنگ، بافت، عطر و طعم و وضع ظاهری محصول است.

عوارض فیزیولوژیکی سیب در قبل و بعد از برداشت میوه، روی کیفیت میوه تاثیر قابل توجهی دارد و منجر به کاهش عملکرد و بازار پسندی میوه و افزایش ضایعات میوه شده و هر ساله خسارت سنگینی را به باغداران وارد می­کند اما با داشتن برنامه تغذیه ای مناسب و مدیریت صحیح  می­توان کنترل کرد و میزان خسارت را کاهش داد.

در این مقاله برخی از عوارض فیزیولوژیکی مورد بررسی قرار گرفته و راهکار های مناسب برای کنترل آنها گفته شده است.

عوارض فیزیولوژیکی سیب :

عوارض قبل از برداشت  شامل  آفتاب سوختگی- ترک خوردگی- ریزش میوه

عوارض بعد از برداشت شامل لکه تلخی- لکه چوب پنبه ای- سوختگی سطحی میوه- آب گزیدگی و قهوه ای شدن گوشت میوه

 

لکه تلخی Bitter pit

لکه تلخی از جمله عوارض مرتبط با پوست میوه است. لکه تلخی عبارت اند از ایجاد لکه های قهوه ای چوب پنبه ای در سطح میوه که به مرور دچار فرورفتگی شده و به رنگ سیاه درمی­آیند.

این عارضه بیشتر در موقع نگهداری در سردخانه روی میوه ظاهر می­گردد و به ندرت در روی میوه هایی که روی درخت هستند ظاهر می­گردد.

لکه تلخی یکی از اختلالات فیزیولوژیکی درختان سیب است که در ارتباط مستقیم با کمبود کلسیم بوده و در صورتی که کنترل نشود، خسارت چبران ناپذیری را به باغداران وارد می­کند.

این عارضه در اثر عدم تعادل عناصر معدنی مانند کلسیم و منیزیم و پتاسیم، داخل میوه ایجاد می­گردد. سطوح پایین کلسیم و سطوح بالای پتاسیم و منیزیم در بافت میوه، از علل اصلی این عارضه است.

یکی از عوامل اصلی این عدم تعادل، کمبود عنصر کلسیم است. حرکت کلسیم درون گیاه بسیار کند بوده و به دلیل محصور شدن آن در واکوئل ها حرکت آن در درون گیاه فقط از طریق آوندهای چوبی امکان پذیر است. کلسیم جذب شده به این طریق در برگها تجمع یافته و به هنگام تجزیه برگی نیز، غلظت کلسیم در برگ ها در حد کفایت باشد، ولی در تابستان که هوا گرمتر می شود و میوه ها نیز درشتر و نیاز بیشتری به کلسیم دارد، تبخیر از سطح برگ به مراتب بیشتر از سطح میوه ها بوده و به همین دلیل آن مقدار کمی از کلسیم که توسط آوندهای چوبی به میوه می رسد نیز کاهش یافته و علیرغم بالا بودن غلظت کلسیم در برگ ها (حتی بالاتر ازغلظت بحرانی و یا حد کفایت) میوه دچار کمبود کلسیم می شود. از این رو با وجود کلسیم بسیار فراوان درخاک های ایران، عارضه لکه تلخی به وفور در باغات میوه دیده می شود.

از دیگر علل این عارضه

  • وجود نوسانات آبیاری که موجب کاهش تحرک کلسیم در آوندها می گردد
  • چیدن میوه ها به صورت نابالغ و قبل از رسیدن به دلیل عدم جذب کلسیم کافی
  • کوددهی بیش از اندازه با نیتروژن و آبیاری زیاد سبب بزرگ شدن غیر نرمال میوه ها و کاهش میزان کلسیم خواهد شد
  • کم بودن بار درخت و افزایش مصرف کود ازته، درخت را به سمت رشد رویشی برده و از انتقال کلسیم به میوه های در حال رشد جلوگیری می­کند.

از جمله علائم لکه تلخی این است که در ابتدا به صورت ظهور نقاط قهوه ای کوچک روی سطح میوه است که به مرور زمان این لکه ها حالت فرورفته پیدا کرده و تیره می­شوند.

شیوع آن در قسمت کالیکس(فرورفتگی کاسه مانند میوه) شدید تر است. در پوست برداری از محل لکه ها، گوشت میوه به رنگ قهوه ای، خشک و چوب پنبه ای مشاهده می گردد. این عارضه معمولا پس از برداشت میوه روی میوه ها مشاهده می گردد اما زمانی که عارضه شدید باشد، در بعضی از ارقام در میوه های روی درختان نیز قابل مشاهده است.

شدت شیوع عارضه در بعضی از باغات بیشتر است و نحوه مدیریت باغ در کاهش شدت عارضه می تواند دخیل باشد.

برخی ارقام مثل گلدن دلیشس  درمقایسه با رقم رد دلیشس به این عارضه حساسیت بیشتری دارند.

 

از جمله روش های کنترل لکه تلخی

 

  • برداشت میوه بعد از رسیدن میوه (زودتر از موعد یا دیرتر از موعد برداشت انجام نشود)
  • خودداری کردن از مصرف هر گونه کودی که سبب کاهش pH خاک شود، چون در جذب کلسیم اختلال ایجاد خواهد کرد.
  • نقاط رویشی یا شاخه های سبز در حال رشد در درختان سیب رقیب های سرسختی برای جذب کلسیم در مقابل میوه هستند و مانع از جذب کلسیم به داخل میوه می شوند.
  • انجام هرس های تابستانه متعادل و جلوگیری کردن از رشد رویشی بیش از حد
  • اجتناب از ایجاد برش های متعدد و غیرضروری در زمان هرس زمستانه که منجر به نقاط رشد رویشی زیاد در فصل رشدی آتی خواهند شد.
  • جلوگیری از انجام تنک ها و هرس های شدید درختان در زمستان که موجب کاهش محصول و درشتی میوه میگردد

توصیه :

محلول پاشی درختان با کلسیم در 3-5 نوبت از اواخر خرداد که میوه ها به اندازه فندق هستند تا قبل از برداشت انجام شود.

غوطه ور نمودن میوه ها بلافاصله بعد از برداشت در محلول کلسیم 2-3 درصد نیز درافزایش جذب کلسیم و کاهش این عارضه  موثر است.

لکه چوب پنبه ای Cork spot

 

لکه چوب پنبه ای سیب عارضه فیزیولوژیکی است که موجب کاهش کیفیت و بازار پسندی میوه می­شود. در این عارضه لکه های فرورفته سبز رنگی در بخش بیرونی میوه ظاهر شده و در نهایت این لکه ها بزرگ شده و به حالت چوب پنبه ای در می­آیند. عارضه ممکن است از خرداد شروع و در طی مراحل رشد و توسعه میوه ادامه داشته باشد. باغداران گاهی اوقات این عارضه را با خسارت ناشی از آفات و بیماری ها و خصوصا تگرگ اشتباهی می گیرند. با وجود این عارضه اما سیب ها قابل خوردن هستند ولی به دلیل داشتن ظاهر غیرجذاب، میزان بازار پسندی آن کاهش می یابد و تمایلی برای مصرف این نوع سیب ها را ندارند.

شیوع این عارضه در خاک های که دارای pH پایینی هستند و در باغاتی که رشد رویشی شدیدی دارند، بیشتر است. در این عارضه تعادل عناصر غذایی میوه به هم می خورد. میزان کلسیم در میوه های مبتلا پایین می باشد.

کلسیم در تقسیم سلولی نقش دارد و در شرایط کمبود کلسیم، یکماه پس از اتمام تقسیم سلولی طبیعی، هسته سلول ها بدون تقسیم سیتوپلاسم سلولی شروع به تقسیم نموده و در اثر فشار هسته ها دیواره سلولی پاره می­شود و توده چوب پنبه ای تشکیل می­گردد.

علائم لکه چوب پنبه ای در بخش بیرونی میوه دیده میشود ولی گاها در بخش های دیگر میوه ممکن است دیده شود. علائم این عارضه در ابتدا یک سری نقاط قهوه ای رنگ کوچکی هستند که بسته به نوع محصول و نوع رقم متفاوت خواهدبود. به مرور زمان این لکه ها حالت فرورفته پیدا می­کنند، زیر این لکه ها در داخل میوه به شکل چوب پنبه خواهد شد، در نهایت حالت تیره پیدا کرده و سیاه رنگ می شوند. این عارضه فیزیولوژیکی از خرداد ماه شروع شده و در طول رشد اولیه میوه ادامه پیدا می­کند.

این عارضه با کنترل صحیح تغذیه خصوصا استفاده از کودهای حاوی کلسیم و بور مفید بوده و با محلول پاشی با کودهای کلسیمی از این عارضه جلوگیری می­ شود.

جلوگیری از رشد رویشی شدید شاخه ها با کاهش مصرف کودهای نیتروژنه، حذف نرک ها و هرس سبز در اواخر تیرماه و اوایل مرداد ماه در افزایش کلسیم میوه و کاهش این عارضه موثر می باشد.

 

آب گزیدگی Water core

يکی از عوارض مهم فيزيولوژكی درسيب است كه به آن عسلک گوشت هم گفته می­شود. در هنگام برش سيب به صورت بخش هاي خيس در داخل ميوه ديده میشود. در صورت شدت عارضه، كل گوشت ميوه به صورت عسلک مشاهده می­گردد. ميوه هاي كه به اين عارضه مبتلا می گردند، عمر انباري كمی داشته و نمی­توان در سردخانه نگهداري نمود.کمبود کلسیم یکی از دلایل بروز این عارضه میباشد.

از جمله عواملی که سبب ایجاد آب گزیدگی می شود بالا بودن نسبت برگ به میوه، بالا بودن میزان نیتروژن و بور و پایین بودن کلسیم می باشد.

در صورتی که در درختان هرس و تنک کردن میوه انجام شده باشد و در معرض نور خورشید قرار گیرند نسبت به این عارضه حساسیت بیشتری دارند.

از جمله روش های کنترل این عارضه

  • جلوگیری از برداشت دیر هنگام محصول
  • محلول پاشی با کود های حاوی کلسیم در مراحل رشد میوه (از زمان فندقی شدن تا 20 روز قبل از برداشت میوه)
  • افزودن مواد آلی به خاک و تشکیل هوموس و اقدام به تقویت و اصلاح خاک و ایجاد تعادل در pH خاک در اطراف محیط ریشه و کمک به افزایش قابلیت جذب کلسیم
  • اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار قطره ای
  • مدیریت آبیاری و جلوگیری از تنش های آبیاری
احتیاط در استفاده از کودهای کلسیمی

غلظت کلسیم در سیب را می­توان با محلول پاشی کودهای حاوی کلسیم از زمان فندقی شدن میوه تا 20 روز قبل از برداشت و حتی غوطه ورکردن میوه در محلول کلسیمی  قبل از انتقال  به سردخانه افزایش داد.

افزایش میزان کلسیم موجب کاهش عوارض فیزیولوژیکی مرتبط با کلسیم از جمله لکه تلخی، قهوه ای شدن گوشت میوه، لکه چوب پنبه ای و…می گردد. گرچه مصرف دوزهاي بالاي كلسيم موجب جذب بيشتر كلسيم می شود، اما احتمال آسيب به پوست ميوه را افزايش داده و موجب سوختگی پوست می­شود.

زمانی كه از تركيبات كلسيم براي محلول پاشی استفاده می شود اين تركيبات به دليل داشتن خاصيت قليائی موجب ايجاد محلول قليائی می­گردند. دماي هوا نيز يکی از عواملی است كه در افزايش سوختگی ناشی از محلول پاشی با تركيبات كلسيم موثر خواهد بود. دماي بالاي 25 درجه سانتیگراد موجب افزايش تنش به سلول هاي لايه اپيدرم ميوه خواهد شد.

علائم خسارت كلسيم اغلب روي عدسک هاي ميوه قابل مشاهده است و در حالت شديد به كل پوست ميوه آسيب وارد می نمايد. در بعضی نواحی ممکن است پوست ميوه به رنگ سبز باشد. بخش هاي مجاور عدسک ها به رنگ قهوه اي و يا سياه درآمده و ممکن است حالت فرورفتگی پيدا نمايند.

حساسيت ارقام ميوه به خسارت ناشی از محلول پاشی كلسيم متغيير است و لذا دوزكلسيم در محلول پاشی براي ارقام متفاوت بايستی متفاوت باشد.

 از آب هاي كه داراي كيفيت مناسبی هستند براي محلول پاشی استفاده شود و محلول پاشی در هواي خنک صبح و يا عصر صورت گيرد.

 

2 دیدگاه در “ناهنجاری فیزیولوژیک در سیب

  1. داریوش اسماعیلی گفت:

    مطلب دقیق و تاثیر گذاری بود .
    مرسییییی🌹🌹

    1. محمد کریمی یزدآبادی گفت:

      سلام
      وقتتون بخیر باشه

      رضایت شما باعث خرسندی و همچنین دلگرمی است. در این مسیر با تلاش بیشتر برای تولید محتواهای کاربردی و باکیفیت قدم برخواهیم داشت. همچنین از همراهی شما متشکریم

      موفق باشید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *