نتیجه آزمون خاک و توصیه ی بهینه ی کودی

آنچه در این مطلب می خوانید

یکی از شرایط اصلی بهبود کمی و کیفی محصولات کشاورزی، تغذیه بهینه گیاه، می باشد. در تغذیه بهینه گیاهی علاوه بر دسترس بودن هر عنصر غذایی به اندازه کافی، تعادل و رعایت نسبت میان همه ی عناصر غذایی دارای اهمیت به سزایی می باشد چون در حالت عدم تعادل تغذیه ای، با افزودن مقداری از عناصر غذایی نه تنها افزایش عملکردی رخ نمی دهد، بلکه اختلالاتی در رشد گیاه ایجاد شده و در نهایت افت محصول مشاهده می شود. از این رو آزمون خاک در تغذیه اصولی و تهیه برنامه کودی نقش اساسی دارد.

عوامل بسیار زیادی بر رشد گیاه موثر است که به طورکلی به عوامل محیطی و ژنتیکی تقسیم میشوند. عوامل محیطی شامل دما، رطوبت، نور، هوا، ….و عناصر غذایی می شود. عناصر غذایی خاک از دسته عوامل مهم برای رشد گیاه هستند که شامل عناصر ضروری، عناصر مفید و عناصر سمی می باشند. کمبود و بیشبود یک عنصر غذایی ممکن است، اثرات زیان باری بر گیاه داشته باشد که در نهایت منجر به نابودی گیاه می شود.

برای تشخیص بیش بود و یا کمبود هر یک از عناصر غذایی در گیاه راه های مختلفی وجود دارد که از جمله آنها موارد زیر می باشند:

مشاهده وضعیت رشد و بروز علائم کمبود و یا سمیت یک عنصر غذایی
تجزیه بافت گیاه از نظر یک یا چند عنصر غذایی
روش بیولوژیکی
آزمون خاک

در صورتی که غلظت هر عنصر غذایی در گیاه پایین تر از حد بهینه آن در سوخت و ساز سلولی باشد، کمبود اولیه این عنصر غذایی معمولا در گیاه به صورت پنهان بوده و نشانه های ظاهری آن با چشم قابل تشخیص نمی باشد ولی در نهایت، آثار آن در کاهش عملکرد نمایان می شود که متاسفانه در باغها و مزارع این امر نادیده گرفته میشود. در واقع یکی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد هکتاری محصولات کشاورزی، کمبود پنهان عناصر غذایی در گیاه میباشد که با تشدید کمبود عناصر غذایی، فعل و انفعالات زیستی در گیاه بسیار کندتر و ناکارآمدتر انجام می شود.

ارزیابی میزان مواد غذایی خاک، حاصلخیزی خاک، شناسایی کمبود عناصر غذایی، انتخاب کشت مناسب و مصرف متعادل و بهینه کودهای شیمیایی و حیوانی سبب موفقیت در تولید بهینه محصولات کشاورزی می شود. مدیریت بهینه مزرعه، باید به گونه ای باشد که با انجام تجزیه خاک قبل از کاشت و بررسی وضعیت موجود عناصر غذایی در خاک، نسبت به رفع نیاز آن ها اقدام شود. بنابراین یکی از راهکارهای تعیین مقدار عناصر غذایی قابل استفاده گیاه در خاک، آزمون خاک است و به دنبال آن با استفاده از نتایج بدست آمده می توان توصیه کودی مناسب را اعمال نمود.

آزمون خاک یک روش سریع و دقیق جهت مصرف بهینه عناصر غذایی پر مصرف و کم مصرف خواهد بود. قرار دادن آزمون خاک در برنامه کاری کشاورزان و باغداران، علاوه بر افزایش عملکرد محصول و کاهش آلودگی محیط زیست، از هزینه های اضافی کاسته خواهد شد.

آزمون خاک چیست؟

در یک تعریف ساده، به تجزیه خاک برای پی بردن به عناصر غذایی موجود در آن برای بالا بردن عملکرد، آزمون خاک می گویند. اما به طور کلی آزمون خاک یک پروسه و فرآیند است که از نمونه برداری از خاک شروع شده و به توصیه کودی برای گیاه منجر می شود پس آزمون خاک ابزاری لازم برای توصیه صحیح کودی می باشد.

گام اول در آزمون خاک، نمونه برداری خاک است که یکی از مهمترین مراحل آزمون خاک میباشد. بر این اساس بایستی نهایت دقت در این مرحله انجام گیرد زیرا تفسیر مراحل بعدی وابسته به نتایج بدست آمده از مرحله نمونه برداری است و نتایجی که در مراحل بعدی بدست می آید در صورتی قابل استفاده است که مرحله نمونه برداری خاک به نحوی درست انجام پذیرفته باشد.

چرا آزمون خاک باید انجام داد؟

آزمون خاك اطلاعات جامعی در رابطه با خصوصیات خاک (فیزیکی وشیمیایی) شامل:

وضعیت عناصر غذایی (کمبودها وسمیت ها)
شوریEC
اسیدیته pH
بافت خاک
درصد مواد خنثی شونده (آهک)
گچ،
وضعیت خاک ازنظر یون سدیم و غیره

می باشند را به ما نشان می دهد.

بنابراین با آزمایش منظم خاک میتوان اطلاعات مفیدی را در این خصوص بدست آورد و بر مبنای آن توصیه های لازم را ارائه نمود و به دنبال آن از مصرف بی رویه برخی از کودها جلو گیری مي شود.

به طور کلی آزمون خاک روشی موثر برای جلوگیری از کمبود و مسمومیت های عناصر غذایی در خاک می باشد.

هدف از آزمون خاک چیست؟

قبل از کاشت یک گیاه خاص در یک منطقه، تشخیص کمبود یک یا چند عنصر غذایی بر اساس آزمون خاک یک راهکار مناسب بوده، که این تشخیص منجر به توصیه های لازم برای گیاه خواهد شد.
با انجام آزمون خاک، وضعیت کودهای اضافه شده در طی سالهای گذشته بررسی میشود و قابليت استفاده عناصر غذايي موجود در آنها پس از وارد شدن به خاك تعیین می گردد.
با انجام آزمون خاک کمبودها و بیشبودها کاملا مشخص شده و از طرفی باعث آگاهی فرد درباره مصرف کودها در خاک میشود و در صورت عدم رعایت، سبب مسمومیت عناصر در گیاه و حیوان و انسان خواهد شد.

به طور کلی تمام فرآیندها و هشدارهایی که از طریق آزمون خاک میتوان به آنها پی برد، اهمیت فوق العادهای در حفظ محیط زیست دارند.

مراحل انجام آزمون خاک

آزمون خاک یک فرآیند بوده و دارای مراحلی است که در طی آن مراحل، قابلیت استفاده یک عنصر برای یک گونه خاص تعیین میشود. انجام آزمون خاک در نهایت منجر به توصیه کودی برای گیاه میگردد و میتوان نیاز و عدم نیاز گیاه به یک عنصر خاص را به صورت کمی تشخیص داد و در صورت مشاهده کمبود آن عنصر در خاک، با تامین آن به رشد گیاه کمک کرد.

آزمون خاک یک ابزار تشخیص دهنده و کمک دهنده است اما استفاده از این ابزار احتیاج به تخصص، مهارت و تفسیر درست دارد تا به صورت مفید نیازهای کشاورزان را برآورده کند.

بنابراین مراحل انجام آزمون خاک شامل نمونه برداری از خاک، انتخاب عصاره گیر مناسب در آزمایشگاه، همبستگی و کالیبراسیون و تفسیرنتایج و توصیه کودی میشود.

مرحله تفسیر نتایج آزمون خاک به چه صورت است؟

برای تفسیر نتایج تجزیه خاک، شاخصی به نام دامنه سطح بحرانی Critical Level Range (CLR) وجود دارد. سطح بحرانی(CL) Critical Level همان میانگین دامنه سطح بحرانی (CLR) در خاک میباشد.

دامنه سطح بحرانی یک عنصر غذایی در خاک های زراعی متفاوت بوده و تابع عوامل مختلفی از جمله بافت، pH، مقدار ماده آلی، درصد کربنات کلسیم معادل خاک، نوع و میزان رس های موجود در خاک های محل کشت، نوع گیاه، عملکرد هکتاری و کیفیت محصول می باشد.

دامنه سطح بحرانی یک عنصر در خاک، شاخصی است که در کمتر از آن دامنه، پاسخ گیاه به مصرف کود همان عنصر مثبت و اقتصادی است. بدیهی است مقدار مصرف کودها هنگامی که غلظت عنصر غذایی کمتر از دامنه سطح بحرانی در خاک باشد، به طور نسبی بیشتر خواهد بود. اگر غلظت یک عنصر غذایی در خاک بیشتر از دامنه سطح بحرانی باشد، پاسخ گیاه به مراتب نسبت به مصرف کود همان عنصر، کمتر، غیراقتصادی و ناسازگار با محیط زیست خواهد بود.

بنابراین اگر مقدار کود مصرفی در حد بهینه نباشد، منجر به خسارت مالی به کشاورز، کاهش جذب سایر عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، تولید محصولات ناسالم، تخریب منابع طبیعی (آب و خاک و محیط زیست) می گردد.

تفسیر نتایج آزمون خاک به روش های مختلفی میتواند انجام بشود که عبارت اند از:

غلظت بحرانی
حدکفایت عناصر غذایی

بر این اساس غلظت بحرانی حدی از غلظت عنصر غذایی است که بالاتر از آن گیاه نسبت به مصرف کود عکس العمل نشان نمی دهد ولی پائین تر از آن، گیاه نسبت به مصرف کود عکس العمل مثبت نشان می دهد. به تعبیری دیگر غلظت بحرانی، غلظتی است که در آن حداکثر ۹۰ تا ۹۵ درصد عملکرد را داشته باشیم. اگر غلظت از آن حد کمتر شود کاهش عملکرد و رشد مشاهده می شود.

در تفسیر و توصیه کودی باید به این نکته توجه کرد که موقع تفسیر بایستی رقم گیاه و روش مدیریت در نظر گرفته شود و با توجه به افزایش قیمت نهاده های شیمیایی(کود)، اقتصادی بودن مصرف کود بسیار مهم است، همچنین سرمایه کشاورز، مالکیت زمین، قیمت محصول، هدف کشاورز، جایگذاری کود و روش جایگذاری و عملکرد پتانسیل بایستی در نظر گرفته شود.

توصیه کودی بر اساس آزمون خاک، ضمن اینکه به افزایش عملکرد یک محصول کمک می کند، از اتلاف منابع کودی هم جلوگیری می کند.

توصیه کودی

بعد از اینکه نتایج را تفسیر کردیم و داده ها به مقادیر کم، متوسط و زیاد طبقه بندی شدند به مرحله توصیه کودی می رسیم و با استفاده از نتایج آزمون خاک توصیه کودی را انجام میدهیم.