فولویک اسید و کاربرد آن در کشاورزی

مقدمه

برای تولید مطلوب محصـولات کشاورزي نیازمند به خاك مناسب و مقادیر بهینه از عناصر غذایی و قابل جذب براي گیاه هستیم از این رو سلامت خاك باعث افـزایش عملکـرد می­ شود.

مواد آلی نقش مهمـی در افـزایش کیفیت، بهبود خصوصیات فیزیکـی و باروری خاک دارند و از جهتی باروري خاك به مقدار زیاد به محتوي مواد آلـی در خاك بسـتگی دارد. غالبا خاک های ما میزان مواد آلی در آنها کمتر از 2 درصد است  و این فقر مواد آلی در اکثر خاک ها مشاهده می ­شود. اصولا خاك ها داراي سطوح حداقلی از مواد آلی به شکل هوموس و هیومیک هستند که فقر این مواد آلـی باعـث کـاهش حاصـلخیزي خـاك و تولیـدات کشاورزي و  تخریب ساختمان و متراکم شدن خـاك می­ شود. بهبود خصوصیات خاك به طور قابل ملاحظـه اي تحـت تأثیر میزان مواد آلی موجود در خاك قرار دارد که معمول ترین روش آن، اضافه کردن مواد آلی به خاك است.

اسید های آلی یکی از منابع مهم مواد آلی است. یکی از فراوان ترین اشکال مواد آلی در طبیعت ترکیبات هوموسی است که در تمام محیط های آبی و خاکی یافت می شوند و نقـش مهمـی در تبـادل کـاتیونی، رهاسازي عناصر غذایی و ظرفیت بافري فسفر دارند.

فولویک اسید

ترکیبات هوموسی مواد آلی مختلف، دارای دو نوع اسید آلی مهم به نام اسید هیومیک و اسید فولویک هستند. اسید فولویک ترکیبات آلی هستند که از طریق تجزیه‌ی بقایای موجودات زنده بدون تاثیرات مخرب زیست محیطی حاصل می‌شوند و دارای رنگ روشن‌ (زرد متمایل به قهوه­ای) هستند که در تولید محصولات زراعی و باغی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فولویک‌اسید‌ها بخشی از مواد هیومیکی هستند که فواید زیادی برای خاک و گیاه دارد  و کیفیت محصولات را افزایش می­ دهد همچنین باعث افزایش تقسیم و رشد سلول ها و ریشه می­ شود.

اسید فولویک مولکول‌هایی کوچک‌تر از اسید هیومیک هستند و با وزن مولکولی کمتر نسبت به اسیدهیومیک ها، سبب تشکیل کمپلکس های محلول با عناصر میکرو می­ شوند. این ترکیبات کوچک می­ توانند چندین برابر وزن خود مواد مغذی حیاتی برای گیاه را از خاک به سوی گیاه حمل کنند و به طور کلی به عنوان حامل مواد مغذی عمل می­ کنند و دارای ظرفیت حمل مواد مغذی بالایی هستند.

اسید فولویک غالباً شامل کربن، نیتروژن، اکسیژن و هیدروژن هستند، که دارای درصد کربن کمتر و اکسیژن بیشتری می ­باشند و میزان گروه های کربوکسیل در آنها بیشتر است که وجود گروه های عامل فنولیک و کربوکسیل منجر به بار سطحی و واکنش پذیری این مواد می­ شود.فولویک اسید یک محرک بیولوژیکی است و این ترکیبات به دلیل اینکه محتوای اکسیژن بالاتری دارند، از نظر بیولوژیکی نسبت به اسید هیومیک فعال‌تر هستند بنابراین محلول پاشی برگی اسید فولویک ظرفیت گیاهی را برای جذب اکسیژن افزایش می دهد که باعث افزایش رشد می ­شود.

فولویک اسیدها یک ترکیب هوموسی با ساختار شیمیایی ساده تر و طول زنجیره کوتاه ­تر می­ باشند که در آب با تمام سطوح pH خاصیت انحلال‌پذیری دارد و در بازها و اسیدها محلول هستند و از جهت سازگار بودن با مواد اسیدی و قلیایی اسید فولویک بسیار کاربردی تر از اسید هیومیک می باشد.

فولویک اسیدها به دلیل ساختار کوچک و ساده تر سریعا توسط برگ جذب می­ شوند و در خاک سریعا تجزیه می­  شوند ولی باز هم برای میکروب ها مفید هستند و دارای تاثیر کوتاه مدت است. بر این اساس چون دارای مولکول‌های بسیار سبک و کوچک هستند، از ریشه و اندام‌های‌ هوایی به خصوص برگ به راحتی قابل جذب هستند.

از جمله توانایی های فولویک اسید، اتصال به مواد مغذی و انتقال این مواد به گیاه است. این ترکیبات عامل اتصال ذرات خاک نبوده و سریعا شسته می ­شوند و دارای اثرات بلند مدت نیستند(تاثیر کوتاه مدت) همچنین به دلیل واکنش سریع، موثر در محلول پاشی هستند و در شرایط خاکی تاثیر کمی دارند.

اسید فولویک عامل کلاته کننده قوی و طبیعی است که عناصر فلزی را به شکل قابل جذب و مواد غذایی را به مواد بیولوژیکی تبدیل می کند و اندازه مولکولی خیلی کوچکش باعث شده که مواد معدنی کلاته گردد. مواد معدنی نمی‌توانند در گیاه به صورت دو طرفه حرکت کنند در حالی که فولویک‌اسیدها این امکان را برای موادمعدنی در گیاه فراهم می‌سازند. بنابراین اسید فولویک می ­تواند با تمام عناصر کمیاب سولفاتی ترکیب شود تا یک ماده کلاته کننده ارزان به وجود آورد و به عنوان مؤثرترین ترکیبات کلات‏‌سازی حاوی کربن هستند که شناخته شده­ اند.

اسیدفولویک اندازه مولکولی بسیار ریزی دارد که با کلاته کردن مواد معدنی قادر است تا از دیواره ­های گیاهی سریع عبور کنند و خیلی سریع وارد دیواره های گیاهان شوند بنابراین در انتقال مواد غذایی چه از طریق ریشه‌ها و چه از طریق برگ‌ها تأثیر بیشتری دارند.اسید فولویک باعث افزایش نفوذ پذیری غشای گیاهان می ­شود بنابراین از یک طرف باعث افزایش جذب مواد غذایی و سایر مواد معدنی مورد نیاز گیاه می­ شود از طرفی با کاهش ورود مواد غذایی باعث جلوگیری از مسمومیت گیاهی می شود.

اسید فولویک محافظ خوبی در برابر سرمازدگی  و خشکسالی است به این ترتیب که ذخیره رطوبت را افزایش می دهد و می­تواند سطوح بالای قند را بسازد. گیاهان با سطح بالای قند دیرتر پژمرده می شود. ضمناً این ترکیبات مقاومت گیاه را در مقابل تنش ها افزایش می دهد.

از دیگر مزایای فولویک اسید

• افزایش رشد ریشه
• افزایش رشد گیاه
• به تاخیر انداختن فرآیند پیر شدن
• افزایش متابولیسم پروتئین ها
• افزایش باز شدن روزنه ها و تعرق
• افزایش جذب عناصر غذایی پر مصرف از جمله فسفر و نیتروژن
• ممانعت از تثبیت فسفر در کودهای فسفره
• افزایش جذب عناصر ریز مغذی بخصوص آهن توسط گیاه
• افزایش سرعت فتوسنتز گیاه
• افزایش محتوای غذایی گیاه
• افزایش قدرت جوانه زنی بذر
• افزایش مقاومت گیاه به خشکی
• افزایش فعالیت میکروارگانیسم های خاک
• افزایش مقاومت گیاه به شوری و کم آبی
• افزایش مواد آلی و بهبود شرایط فیزیکی خاک
• افزایش کمیت و کیفیت محصولات زراعی و باغی