آفات و بیماری های سیب زمینی

سیب زمینی از خوش خوراک ترین صیفی جات کشت شده در کره زمین می باشد که در بسیاری از غذا ها استفاده می شود. کاشت سیب زمینی قطعا بدون چالش نبوده و حتما نیاز به دانستن نکاتی قبل و در حین کاشت آن می باشد. آفات و بیماری سیب زمینی یکی از موارد مهمی است که ممکن است در حین کاشت و پرورش سیب زمینی با آن مواجه شوید. پس در این مقاله آموزشی همراه ما باشید تا با دانستن مهم ترین آفات و بیماری های سیب زمینی، یک محصول با کیفیت برداشت کنید.

سیب زمینی گیاهی یک ساله از خانواده سولاناسه با ارتفاع بوته 60 تا 150 سانتی متر و طول دوره رشدی 3 تا 6 ماهه می باشد. مشخصه سیب زمین وجود ساقه های خزنده زیرزمینی به طول 5 تا 45 سانتی متر است که از گره های پایینی و زیر خاک ساقه های هوایی منشا می گیرد. این ساقه های زیر زمینی برگ های کوچک فلسی دارند و اگر در معرض نور قرار بگیرند تبدیل به ساقه هوایی می شوند (ساقه های زیرزمینی). انتهای هر ساقه زیر زمینی متورم شده به غده تبدیل می شود. پس هر غده سیب زمینی ساقه ای تغییر شکل یافته است که جوانه ­های جانبی آن در نقاط فرو رفته به نام چشم متمرکز هستند. هر چشم دارای حداقل سه جوانه است که به وسیله فلس هایی احاطه شده است. جوانه های ساقه در شرایط مساعد رشد نموده هر جوانه تولید یک ساقه هوایی می کند. این گیاه سرما دوست بوده و در ناحیه سرد در بهار کشت می شود. سیب زمینی به خاک متوسط تا سبک نیاز دارد و خاک سنگین مانع از گسترش غده می شود. سیب زمینی به شوری و خشکی هم حساس بوده و در اسیدیته بین 5 تا 6 بیشترین عملکرد را دارد.

از عملیات های مهم داشت خاک دادن پای بوته هاست که از سبز شدن غده ها جلوگیری کرده و در صورت مرطوب بودن خاک موجب تحریک رشد ساقه هوایی و درنتیجه افزایش محصول می شود.

تشکیل غده ها 30 تا 50 روز پس از کاشت شروع می شود و ارتباطی به گلدهی ندارد. قطع کلیه اندام های هوایی پیش از برداشت باعث محکم شدن پوست غده ها و افزایش قدرت انبارداری می گردد.  وزن غده سیب زمینی تا زرد شدن برگ ها ( برگ های پایینی) زیاد می شود ولی بعد از آن ممکن است دچار نقصان عملکرد شود و نتیجتاً بهترین زمان برداشت وقتی است که 50 درصد برگ ها زرد شده باشند . در نواحی سرد در اواخر فصل رشد زردی برگ ها کاملا مشهود است ولی در نواحی گرم و مخصوصا زمانی که کود نیتروژنی مصرف شود زمان برداشت باید از روی اندازه غده ها تشخیص داده شود.

سیب زمینی نیز مانند بقیه محصولات زراعی دارای آفات و بیماری هایی است که در ذیل این مقاله به مهم ترین آنها پرداخته می شود.

پوسیدگی ریشه

Rhizoctonia solani

نام دیگر این بیماری سیب زمینی شور سیاه یا شانکر ساقه سیب زمینی می باشد و در مناطق سردسیر که تناوب زراعی رعایت نمی شود بیشتر است.

از مهم ترین علایم بیماری سیب زمینی می توان به تشکیل اسکلروت های سیاه بر روی پوست سیب زمینی اشاره کرد که به راحتی با آب شسته شده ولی موجب کاهش بازار پسندی محصول می شود. کاشت غده های آلوده موجب مرگ جوانه های روی غده و وقفه در رشد می گردد. کوتولگی بوته، ارغوانی و پیچیده شدن برگ ها از دیگر علایم این بیماری است. برای پیشگیری از بیماری از روش­هایی مانند کاشت غده­های سالم، اجتناب از کشت زود هنگام، ضدعفونی غده های بذری، رعایت تناوب زراعی و استفاده از قارچ کش های موجود طبق کارشناس می­توان استفاده کرد.

بیماری لکه موجی سیب زمینی

Alternaria solani

بلایت زودرس (Early blight) یا لکه موجی بیشتر گیاهان ضعیف و پیر را مورد حمله قرار می دهد. جوانه زنی اسپور قارچ در هوای گرم و مرطوب ناشی از بارندگی یا آبیاری انجام می شود. وزش باد در پراکنده شدن اسپور و گسترش بیماری موثر است. در شرایط استرس ناشی از کمبود مواد غذایی، حمله آفات و بیماری های دیگر، خسارت این بیماری سیب زمینی نیز بیشتر خواهد شد.

علایم بیماری شامل ایجاد لکه های کوچک قهوه ای تیره و زاویه دار روی برگچه های مسن تر در روی قسمت ­های پایینی گیاه می باشد، این لکه ها غالباً شکل نامنظم داشته و مشخصه اصلی آن ها وجود حلقه های متحدالمرکز داخلی می باشد به همین علت این بیماری لکه موجی نامیده می شود. لکه های روی غده تیره رنگ گرد و یا بی شکل می باشد و اغلب گوشت زیر این لکه ها خشک، چرمی تا چوب پنبه ای و معمولا قهوه ای رنگ میشود. غده های سیب زمینی آلوده دچار پوسیدگی شده و به رنگ قهوه ای در می آیند.

برای کنترل می توان از روش های زراعی مانند استفاده از واریته های دیررس ، کود دهی منظم، جمع آوری بقایا و قارچ کش هایی حفاظتی مانند داکونیل استفاده نمود.

بیماری بادزدگی سیب زمینی

Phytophthora infestans

این بیماری سیب زمینی توسط قارچ فایتوفترا ایجاد میشود که قادر است لکه های کوچک آبسوخته و مدور بر روی برگ ها ایجاد کند. این لکه ها از نوک یا حاشیه برگ شروع و به داخل بافت آن گسترش می یابد. لکه ها به یکدیگر پیوسته و موجب بلایت کامل می شود. در شرایط با رطوبت بالا و دمای خنک پودر کپک سفید رنگی بر روی برگ ها ایجاد می شود.  آلودگی در غده ها موجب توسعه پوسیدگی سطحی و خشکی به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز می شود. برای کنترل بیماری می توان از کشت غده ها در عمق مناسب، خاکدهی پای بوته ها، مبارزه شیمیایی با قارچ کش های سیستمیک و حفاظتی و اجتناب از کاشت غده های آلوده استفاده نمود.

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی

Verticillium albo-atrum

پژمردگی ورتیسیلیومی از بیمای های مهم سیب زمینی است. گسترش این بیماری سیب زمینی از طریق خاک آلوده چسبیده به غده ها صورت می­گیرد. علایم بیماری از قسمت های پایین گیاه شروع شده و به تدریج به سمت قسمت های فوقانی گیاه گسترش می یابد. در اغلب اوقات تنها برگ های راسی سبز باقی می ماند و بقیه برگ های پژمرده ابتدا زرد و سپس قهوه ای می شود. مهمترین علامت بیماری زردی یک طرفه در روی بوته، ساقه یا قسمتی از برگ است.

رعایت تناوب زراعی، مبارزه با نماتد های مولد زخم و گره و ضدعفونی غده ها با قارچ کش ها به کنترل بیماری کمک می کند.

بیماری اسکب یا جرب معمولی

Streptomyces scabies      

این بیماری سیب زمینی باکتریایی بیشتر در خاک های خنثی تا کمی قلیایی با بافتی شنی و سبک بروز نموده و بخصوص در سال های خشک اهمیت دارد. این باکتری در حرارت بین 10 تا 37 درجه سانتی­گراد رشد می­کند. وقوع جرب در سیب زمینی با رطوبت بالای خاک در خلال دوره تشکیل غده و چندین هفته پس از آن به شدت کاهش می یابد. عامل بیماری از طریق خاک، باد، کود دامی، آب آبیاری یا ادوات کشاورزی منتقل می­شود.

عامل این بیماری سیب زمینی در روی اندام هوایی علایمی نداشته و بیشتر بر روی غده علایم ایجاد می شود. نکروز بافت غده از اولین شروع بیماری می باشد. در ابتدا لکه ها کوچک، قهوه ای و اندکی برجسته هستند، اما این لکه ها وسعت یافته و بهم پیوسته و چوب پنبه ای میشوند. زخم ها به زیر سطح غده گسترش یافته و هنگامی که بافت چوب پنبه ای برداشته می شود، فرورفتگی هایی به عمق یک تا پنج میلی لیتر در غده دیده میشود.

برای کنترل بیماری اسکب سیب زمینی رعایت تناوب زراعی، عدم مصرف کود های تازه دامی، تنظیم دور آبیاری، استفاده از گوگرد موثر است.

کرم برگ خوار سیب زمینی

Spodoptera exigua

کرم برگخوار سیب زمینی از مهم ترین آفات سیب زمینی به شمار می آید. لارو جوان این آفت از قسمت های  زیر یا روی برگ تغذیه و آنها را به صورت  توری نازک در می آورد. لارو های بزرگتر از کلیه قسمت های برگ تغذیه کرده و گاهی نیز به ساقه ها و سر ریشه ها آسیب می رساند. در آلودگی شدید علایم روی برگ شبیه خسارت تگرگ است. روش های کنترلی شامل شخم عمیق زمین پس از برداشت، مبارزه با علف های هرز، استفاده از تله های نوری و فرمونی برای شکار حشره بالغ می باشد. در صورت نیاز به مبارزه شیمیایی بهترین زمان هنگامی است که آفت تخم ریزی کرده و لارو سن یک در اواسط اردیبهشت خارج شده است. سموم موثر شامل سایپرمترین، دورسبان، پروکلیم فیت می باشند که می توان طبق نظر کارشناس در زمان معین به کاربرد.

سوسک کلرادو (یا سوسک برگخوار) سیب زمینی

Leptinotarsa decemlineata

سوسک کلرادو سیب زمینی را به عنوان میزبان ترجیح می دهد. این آفت در آب و هوای معتدل مربوط با زمستان سرد و برفگیر است . سوسک ها برای فرار از گرما به داخل خاک پناه می برند و حرارت بالای 35 درجه سانتی گراد تخم و لارو ها را می کشد. خسارت آفت به دلیل تغذیه از برگ سیب زمینی توسط لارو و حشره بالغ می باشد. با این حال بیشترین میزان خسارت توسط لارو سن چهار وارد می شود. تغذیه آفت با دفع فضولات سیاه رنگ همراه است . در خسارت شدید ممکن است فقط ساقه سیب زمینی باقی مانده و کلیه برگ ها توسط آفت خرده شود. این آفت ناقل بیماری های ویروسی و باکتریایی سیب زمینی مانند Pseudomonas solanacearum نیز می باشدو از این حیث مبارزه با آن اهمیت دارد. برای مبارزه می توان از روش های زراعی مانند کشت زود هنگام سیب زمینی، رعایت تناوب زراعی ( کشت گندم، جو و چاودار خسارت آفت را کاهش می دهد)، کشت گیاهان تله، استفاده از واریته های زودرس و ارقام مقاوم و در صورت نیاز مبارزه شیمیای با سم دانیتول و فوزالون طبق نظر کارشناس استفاده نمود.

کرم مفتولی

Agriotes lineatus

کرم های مفتولی در نقاط معتدل غالب بوده و در نواحی گرم کمتر دیده می شوند. کشت سیب زمینی پس از غلات باعث تشدید آفت می شود. خسارت اصلی توسط لارو و با تغذیه از غده سیب زمینی ایجاد می شود. لارو در غده کانال های عمیق ایجاد می کند. این کانال ها معمولا باریک هستند و در محل تغذیه آفت قطر کانال زیاد می شود. برای کنترل آفت باید از کشت سیب زمینی در زمین های بسیار آلوده جلوگیری کرد. همچنین تقویت حاصلخیزی خاک با کودهای ازته، رعایت آیش و تناوب به کنترل آفت کمک می کند.

در این مقاله سعی کردیم به مهم ترین آفات و بیماری های سیب زمینی اشاره کنیم؛ امیدواریم که پاسخ سوالات خودتان را پیدا کرده باشید. اگر هنوز به دنبال پاسخ سوالات خود درباره کشت سیب زمینی میگردید، نگران نباشید، کافیست با واحد مشاوره ما در ارتباط باشید. متخصصان تیم تغذیه کشاورزی و گیاهپزشکی صبور بنیفر شاپ مشتاق راهنمایی و پاسخگویی به سوالات شما هستند.♥

این مقاله آموزشی توسط سرکار خانم دکتر حسینی تدوین شده است. ( تیم تحقیق توسعه بنیفر شاپ )