آنچه در این مطلب می خوانید
نحوه استفاده و روش کود دهی نقش اساسی در کارایی مصرف کود ، عملکرد گیاه و تلفات کود دارد. با مصرف بهینه کود، می توان در کنار افزایش کارایی مصرف کود، عملکرد و کارایی مصرف آب را بالا برد. عمدتا در بیشتر کشتزارهای کشور کودهای شیمیایی به روش پخش سطحی مصرف می گردد و به همین خاطر کارایی مصرف کود، عملکرد و کارایی مصرف آب پایین است. یکی از راه های دسترسی گیاه به کود شیمیایی، از طریق مصرف ریشه ای می باشد. مصرف ریشه‌ای همان مصرف کود به همراه آب آبیاری ( کود آبیاری ) است. با انتخاب صحیح سیستم آبیاری، می توانیم هزینه های کود دهی را نیز کاهش دهیم.
روش کود آبیاری
کود آبیاری Fertigation عبارت اند از مصرف کود (عناصر غذایی) همراه با آب آبیاری در طی دوره رشد گیاه می باشد. برای افزایش کارایی مصرف کودهای شیمیایی به خصوص کودهای نیتروژنی و همچنین کارایی مصرف آب از روش کود آبیاری استفاده می شود. از آنجایی که تمام عناصر غذایی ابتدا به شکل محلول درآمده و سپس جذب گیاه می گردند، این روش از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین به تزریق کود شامل انواع کودهای محلول به داخل سیستم آبیاری، اصطلاحا کود آبیاری می گویند. در این روش گیاه به طور همزمان هم نیاز غذایی و هم نیاز آبیاری آن تامین می شود.
در روش کود آبیاری، کیفیت آب آبیاری به طور همزمان به اصلاح و جذب عناصر غذایی کمک می کند حتی در بسیاری از موارد با اصلاح کیفیت آب آبیاری مشکلات تغذیه گیاه و کمبود عناصر غذایی برطرف می شود.
تزریق کود به آب آبیاري، شامل حل کردن کودهاي محلول در آب و کاربرد آن از طریق سیستم هاي قطرهاي و بارانی می‌باشد که روشی موثر، آسان و اقتصادي است و مناسب بودن آن به شرایط خاك و محصول، روش آبیاري، کیفیت آب، نوع کود و مسائل اقتصادي بستگی دارد.
در روش کود آبیاری امکان کنترل آب و کود شیمیایی وجود دارد و مزیت آن نسبت به روش های سنتی بیشتر می باشد همچنین کود شیمیایی در موقع لزوم و به مقدار مورد نیاز به خاک و گیاه تزریق می شود ومیزان هدر روی آن کمتر خواهد بود و کمتر در معرض شستشو به وسیله بارندگی قرار می گیرد.
اساسی ترین عوامل موثر در انتخاب روش های آبیاری
- بافت خاک
- اندازه مزارع
- پستی بلندی
- شوری خاک
- زهکشی
- آب قابل دسترس
- کیفیت آب
- گیاهان الگوی کشت
- انرژی قابل دسترس
- تناوب زراعی و عملیات زراعی
- نوع محصول
- کیفیت و میزان محصولات
- وضعیت آب و هوایی
- هزینه آب
- مسائل اقتصادی
چه کودهایی مناسب استفاده در سیستم کود آبیاری هستند؟
کودهای خشک، مایع و سوسپانسیون مایع مناسب استفاده در سیستم آبیاری سطحی، قطره ای و بارانی هستند.به طور کلی کودهایی باید در سیستم های آبیاری استفاده شود که حلالیت بالا داشته باشند، باعث گرفتگی و خوردگی سیستم نشوند و با دیگر مواد شیمیایی واکنش نشان ندهند.
مزایای روش کودآبیاری
- کاهش مقدار کود مصرفی
- کاهش مصرف آب با کود آبیاری
- کاهش هزینه‌هاي کارگری
- کاهش آلودگی محیط زیست
- سهولت دسترسی به مواد غذایی مورد نیاز گیاه در هر زمان
انواع روش های کودآبیاری
- آبیاری سطحی- غرقابی
- آبیاری قطره ای – تحت فشار
- آبیاری بارانی
آبیاری سطحی غرقابی
در این روش کود داخل مخزن مورد نظر حل میشود و سپس از طریق شیر خروجی نصب شده روی مخزن با تنظیم میزان کود مورد نیاز در مسیر نهر اصلی، همزمان با آبیاری کوددهی انجام میشود. در این روش ممکن است کود داخل مسیر جریان آب ریخته شود که سبب تغذیه نامتعادل می گردد از این جهت که کود مسیر زیادی را طی می کند و در ابتدای مسیر نسبت به انتهای مسیر کود بیشتری را دریافت میکند و میزان تلفات بسیار بالا است.
در موقع ریختن کود به داخل مخزن ، آن را به تدریج داخل مخزن ریخته و هم بزنید تا کامل حل شود، اگر چند کود را به صورت ترکیبی مصرف می‌کنید در ابتدا از اختلاط پذیری آنها آگاهی داشته باشید و از ریختن همزمان آنها به مخزن کود خودداری کنید. برای این کار در ابتدا هر کدام از آنها را داخل مخزن ریخته و با آب حل کنید، سپس کود بعدی را اضافه کرده و دوباره به طور کامل هم بزنید تا محلول یکنواخت کودی بدست آید.
آبیاری سطحی به سه روش آبیاری کرتی ،آبیاری نواری و آبیاری شیاری انجام میشود. این روش از لحاظ کارایی، نامناسب‌ترین روش آبیاری است که در آن کارایی جذب بسیار پایین است ولی نسبت به دو روش دیگر نیاز به سرمایه گذاری اولیه بالایی ندارد و یکی از متداول ترین روش های آبیاری در دنیا می باشد.
از مزایای این روش می توان به مدیریت و بهره برداری ساده، آب شویی آسان، یکنواختی بیشتر در توزیع آب، امکان استفاده از آب با کیفیت پایین ( از لحاظ فیزیکی و شیمیایی ) در آبیاری بدون آسیب رساندن به سیستم ( برخلاف سیستم های آبیاری و قطره ای ) اشاره نمود .
از معایب عمده این روش می‌توان به تلفات زیاد آب و کاهش جذب کود، بروز پوسیدگی و بیمارهای قارچی و باکتریایی و همچنین هجوم علف‌های هرز اشاره کرد.
آبیاری تحت فشار قطره ایی
در این سیستم آبیاری، از کودهایی که نسبت حلالیت آنها در آب زیاد است و دارای میزان شوری کم و خاصیت فیزیولوژیکی اسیدی باشند استفاده می شود. در این سیستم انواع کودها بر حسب نیاز به وسیله مخزن کود و شیرهای ونتوری به سیستم تزریق می گردد و راندمان جذب نسبت به سایر سیستم‌ها بسیار بالا است وآسان‌ترين راه آب دادن به گياهان است.
نکات قابل توجه در سیستم آبیاری قطره ایی
- از کودهایی که سبب گرفتگی نازل ها و دریپرها میشود خودداری گردد.
- قبل از اختلاط کودها، میزان اختلاط پذیری آنها تست شود.
- باید در ابتدا و انتهای آبیاری فقط در سیستم آب جریان داشته باشد و از تزریق کود خودداری شود.
از جمله مزایای این سیستم
- صرفه‌جويي در ميزان آب و هزينه
- عمليات زراعی آسان تر
- عدم تشکيل رواناب سطحی و جلوگيری از فرسايش خاک
- تنظيم ميزان آب مورد نياز برای انواع خاک‌ها و کشت‌ها در فصول مختلف زراعی
- تهويه مناسب خاک و يکنواختی پخش آب در سطح مزرعه و عدم نياز به زهکشی مزرعه
- افزايش محصول در واحد سطح در مقايسه با آبياری سنتی و غرقابی
- عدم نياز به تسطيح اراضی
- جلوگيری از سله بستن و حفظ پوکی خاک
- عدم نياز به ايجاد نهرهای خاکی درون مزرعه و نهرهاي زهکشی و استفاده بهينه از کل زمين
- قابل استفاده برای تمام گياهان
- امکان انجام آبياری همراه با کودپاشی و پخش يکنواخت آنها
- سهولت در انجام عمليات زراعی
- به حداقل رسیدن تبخير سطحی در آبياری قطره‌ای
- عدم امکان رويش بذر علف هاي هرز به دليل مرطوب شدن فقط بخشی از سطح خاک اطراف ريشه گياه اصلی
- عدم نياز به نيروی کارگر زياد به دليل ثابت بودن اجزای سيستم
آبیاری بارانی
کودهای کشاورزی را می‌توان از طریق سیستم‌های آبیاری بارانی نیز در اختیار گیاه قرار داد. در آبياري به روش باراني، آب با فشار در داخل يک شبکه لوله‌کشي شده جريان پيدا کرده و سپس از خروجي‌هايي که روي اين شبکه تعبيه شده و آبپاش ناميده مي‌شوند خارج مي‌شود. ساختمان آبپاش ها طوري است که هنگامي که با فشار از آن خارج مي‌شود به صورت قطرات ريز و درشت درآمده و مشابه باران در سطح مزرعه ريخته مي‌شود. در این روش آبیاری هر دو عمل آبیاری و کوددهی با هم انجام میشود. همچنین امکان کنترل دقیق بر عمق کوددهی و توزیع کود توسط لوله های فرعی آبیاری می‌باشد.
در این سیستم انواع کودها بر حسب نیاز به وسیله مخزن کود و شیرهای ونتوری به سیستم تزریق میگردد و در اختیار گیاهان قرار می گیرند. راندمان جذب در این سیستم‌ها نسبت به روش قطره ای کمتر است و از معایب این روش می‌توان به تبخیر و تلفات آب و کود در اثر باد و نور خورشید و همچنین پاشش غیر یکنواخت کود ( در بعضی از سیستم‌های بارانی) در مزرعه اشاره کرد ولی این سیستم آبیاری در سطح وسیع و مزارع می‌تواند کارآمد باشد.
در موقع مصرف کودها در سیستم‌های آبیاری بارانی، در انتها برای اینکه مواد کودی به طور کامل از سیستم خالی شده و اضافه کود روی برگ‌ها باقی نماند، برای جلوگیری از سوزندگی احتمالی کودهای ریخته شده روی برگ‌ها اجازه دهید به مدت یک ساعت دیگر آب ( بدون کود ) در سیستم جریان داشته باشد تا شست و شو انجام شود.
