امروزه آفت کش های مختلفی برای کنترل آفات در دسترس مصرف کنندگان قرار دارد. با اینحال توجه به ملاحظات زیست محیطی، هزینه ها و نحوه اثر آفت کش ها، ضرورت آشنایی با اصطلاحات پرکاربرد مربوط به سموم مختلف را بیشتر کرده است. آشنایی با این موارد به درک بهتر مطالب نوشته شده بر روی برچسب آفت کش ها یا اجرای توصیه های کارشناسان گیاهپزشکی کمک می کند.
ماده موثره (Active ingredient): بخشی از فرمولاسیون ماده شیمیایی که به طور مستقیم مسئول اثرات آفت کشی است ماده موثره گفته می شود
LC50 (ppm/h): غلظتی از ماده موثر آفتکش در هوا یا آب است که در مدت معین موجب مرگ 50 درصد جمعیت هدف تحت آزمایش می گردد
LD50 (mg/kg): شاخص مقدار کشندگی یک سم است بر اساس میلی گرم وزن ترکیب سمی در کیلوگرم وزن بدن موجود هدف که در صورت استفاده 50 درصد جمعیت موجود موردنظر خواهند مرد. این عدد هرقدر کوچکتر باشد نشانه این است که میزان کشندگی سم بیشتر است
نحوه عمل (Mode of action): به کل رویدادهای متوالی از ورود آفت کش به محیط تا اعمال اثر و از بین رفتن آفت گفته می شود
مکانیسم عمل (Mechanism of action): بیانگر ضایعه اصلی یوشیمیایی یا فیزیکی است که منجر به مرگ گیاه می گردد.
دوره کارنس (PHI) Pre Harvest Interval: تعداد روزی که باید بین استفاده از آفت کش و برداشت فاصله باشد تا بتوان محصول را بدون نگرانی از بقایای آفت کش در آن برداشت و مصرف کرد.
نیمه عمر: زمان مورد نیاز برای کاهش میزان ماده موثره آفت کش به نصف مقدار اولیه در محیط مورد نظر مثل خاک، آب های زیرزمینی یا بافت گیاهی
حداکثر باقیمانده مجاز آفت کش ها (Maximum residue limits) : حداکثر غلظت قابل قبول باقی مانده آفت کش ها (بیان شده به صورت میلی گرم باقی مانده در هر کیلوگرم از مواد غذایی) بر اساس استانداردهای کشاورزی سالم (GAP) است . وجود این میزان آفت کش در محصول باعث عدم سلامت محصول نخواهد شد.
تکنیکال (Technical Material): ماده استاندارد سموم آفت کش که به صورت ماده اولیه و تقریبا خالص دارای بیش از نود درصد ماده فعال است.
فرمولاسیون: ایجاد تغییرات مطلوب فیزیکی و شیمیایی بر روی ماده تکنیکال جهت بهبود شرایط در هزینه تولید، نگهداری، توزیع و تاثیر مناسب، ایمنی و بهبود خواص کمی و کیفی آفت کش فرمولاسیون گفته می شود. یک فرمولاسیون حاوی ماده تکنیکال، مواد افزودنی ( بهبود دهنده های پاشش و تعدیل کننده های کارایی)+ حامل های پخش کننده (حامل های مایع: آب یا روغن، حامل های جامد، رس و گازی) می باشد.
فرمولاسیون به سه دسته قابل محلول پاشی، قابل خشکه پاشی (گرانول و پودر) و قابل گازدهی تقسیم می شوند و از اهداف فرمولاسیون می توان به کاهش هزینه تولید، کاهش هزینه عملیات زراعی، افزایش ماندگاری و پایداری، افزایش قابلیت انبارداری، توزیع و پخش بهتر در پاش به لحاظ فیزیکی و شیمیایی، کاربرد آسان با ماشین آلات و افزایش در قدرت نفوذ، افزایش ایمنی بر گیاهان غیر هدف ( عدم بادبردگی و یا اثر گیاهسوزی)، افزایش ایمنی بر گیاهان غیر هدف (عدم بادبردگی) و یا اثر گیاهسوزی و تاثیر در گیاه هدف اشاره نمود.
اختلاط آفت کش ها (Pesticide mixture): به معنی آمیخگی دو یا چند ماده آفت کشی است که در این حالت مواد مذکور اثراتی بر روی یکدیگر دارند که می تواند در حد انتظار، بیش از حد انتظار و یا کمتراز حد انتظار باشد.
انواع اختلاط شامل موارد زیر می باشد:
Premix: آفت کش هایی که در کارخانه سازنده با یکدیگر مخلوط شده اند برای مثال حشره کش افوریا (تیومتوکسام و لامبادا سای هالوترین) و یا علف کش دوپلسان سوپر (مکوپروپ پی+ دی کلروپروپ پی+ ام سی پی آ)
Tank mix: آفت کش هایی که توسط کاربر در مزرعه یا محیط آزمایشگاه با هم مخلوط می شوند برای مثال ترکیب تاپیک و توفوردی
Pesticide after pesticide: جهت بهبود فعالیت ویژه دو آفت کش در دو زمان مختلف و در ادامه هم استفاده می شوند.
مقاومت به آفت کش: زمانی که آفت کش در مقدار توصیه شده قادر به کنترل آفت نباشد مقاومت ایجاد میشود. زمانی به این پدیده مقاومت میگویند که قابل انتقال به نسل بعد آفت باشد
ادجوانت: به موادی که در فرمولاسیون آفت کش وجود داشته و یا به مخزن سمپاش اضافه می شوند تا فعالیت بیولوژیکی و ویژگی های کاربردی آفت کش را تعدیل نمایند و به دو دسته اصلی 1- مواد بهبود دهنده خصوصیات فیزیکی محلول سم (Utility adjuvant) و 2- مواد افزودنی موثر در افزایش اثر بیولوژیکی ماده موثره بر روی هدف (Activator adjuvant) تقسیم می شوند.
مویان (سورفکتانت): Surface Active Agent
اصطلاح سورفکتانت (مویان) از کلمه عوامل فعال کننده سطح منشا گرفته است. مویان ها بر اساس یونیزه شدن در محلول آلی در چهار گروه اصلی مویان های کاتیونی، آنیونی، آمفوتریک و غیر یونی طبقه بندی می شوند:
مویان های غیر یونی فاقد اجزای باردار هستند در حالیکه مویان های یونی دارای بارهای مثبت یا منفی بوده و معمولا از نظر شیمیایی غیر فعال می باشند. از اینرو مویان های غیر یونی با بیشتر آفت کشها اختلاط پذیر بوده بدون این که با آنها وارد واکنش شوند. معمولا استفاده از مویان های غیر یونی نسبت به سایر مویان ها ارجحیت دارند.
مویان های یونی در محیط آبی یونیزه شده برخی به صورت آنیون( بار منفی) و برخی به صورت کاتیون (بار مثبت) ظاهر می شوند. در عوامل آنیونی بخش آنیون مولکول تاثیر غالب تری دارد در حالیکه در عوامل کاتیونی غالبیت با بخش کاتیونی مولکول است. مویان های کاتیونی گران بوده و مصرف چندانی در کشاورزی ندارند.
مویان های کاتیونی: عامل سطحی فعال در این مولکول ها وقتی در محلول آبی قرار می گیرند. منحصرا تولید یون مثبت ( کاتیون) می کند. این مویان ها تشکیل پس مانده در آب های سخت نمی دهند اما به خاطر این که بسیار گران بوده و برای گیاهان و حیوانات هستند به ندرت استفاده می شوند.
مویان های آنیونی: عامل سطحی فعال دراین مولکول ها هنگامی که در محلول آبی قرار می گیرند منحصرا تولید یون منفی (آنیون) می کند. با کاتیون های فلزی در آب واکنش می دهند و تشکیل نمک نامحلول می دهند. مویان های آنیونی و کاتیونی را نمی توان با هم به کار برد زیرا باهم واکنش انجام داده و توازن فرمولاسیون را ازبین می برند.
مویان های آمفوتریک :عامل سطحی فعال در این مولکول ها بسته به اسیدیته محیط توانایی این را دارد که به فرم های فعال آنیونی یا کاتیونی دربیاید. قسمت قطبی این مولکول شامل دو گروه اسیدی و بازی هستند و معمولا شامل یک گروه آمینو و یک گروه سولفونیک یا کربوکسیلیک هستند.
مویان های غیر یونی:در مویان های غیر یونی گروه های انتهایی قابل یونیزه شدن ندارند اما از بخش های هیدروفیل و لیپو فیل تشکیل شده اند. بهترین مواد امولسیون کننده ارزان و با سمیت پایین هستند. بر خلاف ترکیبات بومی در روغن بخوبی حل می شوند.
علف کش های خاک مصرف(Soil applied): علف کش هایی که در خاک کاربرد دارند و به صورت خیلی پیش از کاشت (ٍEarly Pre Plant) قبل از کشت و مخلوط با خاک (pre plant incorporation) و قبل از رویش (Pre-emergence) استفاده می شوند
علف کش های برگ مصرف (Foliar applied): علف کش هایی که به صورت پس رویشی بر روی شاخ و برگ گیاه مورد استفاده قرار می گیرند.
