همه چیز درباره محصولات تراریخته

محصولات تراریخته چیست ؟

امروزه با دیدن واژه محصولات تراریخته خیلی از افراد دچار ترس می شوند، آیا این دیدگاه درست است یا خیر ؟

پایداري و ثبات امنیت غذایی لازمه ­ی هر جامعه ای است. یکی از ابعاد امنیت انسانی، امنیت غذایی است و عدم وجود امنیت غذایی به معناي فقدان امنیت براي جوامع بشری است . در زمانی می­توانیم بگوییم امنیت غذایی داریم که غذا برای همگان وجود داشته باشد. امنیت غذایی برنامه ریزی و مدیریت توسعه براي رفع مشکلات غذا و تغذیه است . از آنجایی که جمعیت جهانی رو به افزایش است ، نیاز به مواد غذایی نیز روند افزایشی دارد . بنابراین برای دستیابی به این هدف اصلاح روش­های سنتی و گسترش تولیدات محصولات تراریخته سبب افزایش بازدهی خواهد شد.

محصولات تراریخته در ابتدا در کشورهای پیشرفته مثل آمریکا، آرژانتین و برزیل و کانادا مورد پذیرش قرار گرفت . گیاهانی مثل سویا، ذرت، پنبه و کلزا از جمله محصولاتی بودند که بیشترین سطح کشت را به خود اختصاص دادند . سپس در کشورهای در حال توسعه نیز این محصولات مورد پذیرش قرار گرفت. در ایران در سال 2004 محصولات تراریخته با کشت برنج  انجام شد.

محصولات کشاورزی با واژه های سنتی، ارگانیک و تراریخته روبرو هستیم

در کشاورزی سنتی و متداول از انواع کود های کشاورزی و سموم استفاده می شود و توسط آنها میزان عملکرد افزایش می­ یابد . حتی با بسیاری از آفات و بیماری ها مقابله می ­شود . مواردی وجود حد نامتعادل سموم کشاورزی درمحصولات کشاورزی زمینه ساز بسیاری از بیماری ها میشود.

محصولات ارگانیک محصولاتی هستند که در تولید آنها از کود و سموم شیمیایی استفاده نمی­شود و باقیمانده سموم در آنها وجود ندارد . نظر به اینکه در تولید محصولات تراریخته از سموم استفاده نمیشود ایمنی بسیار بالایی دارند. محصولات ارگانیک در مقایسه با محصولات متداول  به دلیل اینکه بدون مصرف کود وسموم شیمیایی تولید میشود و در راستای تولید آنها با توجه به استانداردهای موجود مورد سنجش قرار میگیرند . میزان عملکرد در آنها پایین تر است و قیمت آنها به دلیل ایمن بودن (safe) بودن به نسبت بالاتر است.

تحقیقات نشان می دهد که در کشت ارگانیک محتوای نیترات کمتر به خصوص در سبزیجات برگدار و ترکیبات آنتی اکسیدان بیشتر در میوه های حاصل از کشت ارگانیک در مقایسه با کشت سنتی مورد تایید است . در کشاورزی در بسیاری مواقع گیاهانی را میبینیم که نسبت به آفات و بیماری ها ضعیف هستند و یا بازده و عملکرد پایینی دارند . متخصصین کشاورزی در اصلاح نژاد و ژنتیک (مهندسین ژنتیک) با کار کردن بر روی ژنها باعث تغییراتی در ویژگی های آن ژن میشوند . در نتیجه تبدیل به یک موجود تراریخته یا ترنس ژنتیک می شود.

امروزه یکی از مهمترین راه حل های استفاده از زمین های کشاورزی محدود فعلی و تولید فراورده های بیشتر، به کارگیری علم زیست فناوری است. مهندسی ژنتیک نیاز بشر را با به کار گیری زمین های بیشتر و با راندمان بالاتر فراهم می نماید. مهندسی ژنتیک با اصلاح روش­هاي مرسوم و سنتی سبب تولید فناوري محصولات تراریخته شد. از اهداف مهم مهندسی ژنتیک تولید گیاهان تراریخته مقاوم به تنش هاي زیستی و غیرزیستی است . در بسیار مواقع تنش­ های زیستی سبب کاهش عملکرد محصولات کشاورزي هستند. این فناوری مجموعه ای از ابزارهای پیشرفته و مناسب را در اختیار اصلاحگران گیاهی قرار می دهد تا بتوانند گیاهان بهتری تولید و تکثیر نمایند. استفاده از محصولات تراریخته در جهت حفظ امنیت غذایی و حرکت به سمت توسعه پایدار بیوتکنولوژي کشاورزي یک محور اساسی است.

محصولات ارگانیک و تراریخته به جهت عدم مصرف کودها و آفت کش ها با یکدیگر هم راستا هستند.

هدف از قرار دادن یک ترکیب از ژن ها در یک گیاه این است که ممکن است استفاده از آن مفید باشد . با استفاده از ابزار زیست فناوری می­توان ژن هایی را جهت ایجاد مقاومت به تنش های زنده و غیر زنده  مانند مقاومت به آفات و بیماری ها، متحمل به گرما، مقاوم به سرما و خشکی، افزایش ارزش تغذیه اي، بهبود عمر مفید، نیاز محدود به آب و عملکرد بالاتر، بهبود کیفیت و کاهش زمان و هزینه تولید و روش مفیدي براي رسیدن به کشاورزي پایدار را فراهم کرد. در این حوزه به کمک علم ژنتیک باعث پیشرفت و برطرف کردن نیازهای انسان می­شود.

محصولات تراریخته به عنوان راهی برای کاهش فشارهای زیست محیطی کشاورزی و افزایش پایداری در کشاورزی مشاهده می­شود. از جمله اثرات تغذیه ای محصولات تراریخته این است که  سبب افزایش اثربخشی فسفر خاك و تثبیت نیتروژن، افزایش فعالیت هاي فتوسنتزي، تولید قند و نشاسته تولیدي ناشی از فرآیند فتوسنتز می­شود . با استفاده از این تکنولوژی حتی محصولات غنی از ویتامین ها تولید می شود به طور مثال برنج های تراریخته بتاکاروتن و آهن بیشتري نسبت به برنج هاي غیرتراریخته دارند.

مهندسي ژنتيك ابزاري قدرتمند براي اصلاح گياهان در كشاورزي و توليد فرآورده هاي غذايي محسوب مي شود. با اين وجود، به علت نو بودن اين فناوري مردم احساس متفاوتي نسبت به آن دارند . مخالفان اين فناوري با دلايل متعددي از جمله خطرات ناشناخته اين فناوري براي انسان و محيط زيست به مخالفت با آن مي­پردازند. اما برخي هم اين فناوري را ابزاري براي مقابله با گرسنگي مي دانند . به هر حال، همانند ساير پيشرفت هاي علمي، به منظور اطمينان از سودمندي اين فناوري براي جامعه، ضروري است . كه ارزيابي دقيقي در اين زمينه صورت گيرد.

از جمله اثرات مثبت گیاهان تراریخته

• در کشاورزی از محصولات تراریخته جهت افزایش مقاومت محصولات نسبت به آفات و بیماری­ها استفاده می شود. هر ساله بسیاری از محصولات کشاورزی مورد حمله آفات و بیماری­ها  قرار می گیرند . کشاورزان و گلخانه داران از سموم و کودهای کشاورزی زیادی استفاده می کنند . مصرف زیاد موجب بیماری خاک، افزایش روند مقاومت آفات به حشره کش­ها، سبب آلودگی آب و هوا و محصول می گردد . در نهایت اثرات مخربی بر سلامتی انسان می گذارد . گیاهان تراریخته با دارا بودن ژن مقاوم نسبت به بیماري ها و ویروس ها و قارچ ها سبب مقابله با آفات و بیماري ها میشود. بنابراین با تولید بذر  مقاوم به آفات، استفاده از سموم  نیز کاهش می­یابد.
• مهمترین مزیت و ویژگی که گیاهان تراریخته دارا هستند . مقاومت به علف کش ها هستند که کشاورز می تواند راحت تر از سیستم بدون شخم استفاده کند . در نتیجه از نظر زیست محیطی روي مزارع اثر مثبت بگذارد و فرسایش ناشی از شخم را در مزرعه کاهش دهد.
• در ایران شاهد بسیاری از مناطق هستیم که بسیار خشک هستند . در این مناطق با استفاده از بذرهای تراریخته مقاوم به تنش از جمله خشکی می­توانیم این اراضی ر ا زیر کشت ببریم.

بنابراین تولید و کاشت گیاهان تراریخته روشی امید بخش براي مدیریت بهینه ي بیماري ها (قارچ ها، ویروس ها، باکتریایی)، خشکسالی و تنش هاي محیطی و آفات و علف­هاي هرز می­باشد . که می­تواند افزایش تولید محصولات کشاورزي در طی سال هاي آینده را سبب شود . باتوجه به تمامی مزایا نباید از مخاطرات زیست محیطی و حیاتی و تاثیراتی که ممکن است بر خزانه­ی ژنی، چرخه­ی اکوسیستم محیط بگذارد غافل شد. مواد غذایی تراریخته نقش مهمی در تامین امنیت غذایی جهان دارد . ولی بایستی تحت شرایطی که از خطرات بالقوه اجتناب شود به تصویب و تایید برسند .