عوامل موثر بر دوره گرده افشانی چه مواردی هستند؟

دوره گرده افشانی موثرEPP یا ( Effective Pollination Period )

چنانکه از طول عمر تخمک فاصله زمانی بین گرده افشانی تا لقاح تخمک را کم کنیم، طول دوره گرده افشانی موثر به دست می آید. تیم تحقیق و توسعه شرکت نوبهاران شیمی سپاهان این محتوای آموزشی را گردآوری کرده است. در این محتوا اطلاعات بسیار مفیدی درباره عوامل موثر بر دوره گرده افشانی موثر ارائه می‌کنیم ودرادامه به آن می‌پردازیم.

پارامترهای تعیین کننده گرده افشانی موثر عبارتند از :

قدرت پذیرش کلاله ( Stigmatic receptivity )

توانایی کلاله برای حمایت دانه گرده برای جوانه زنی را قدرت پذیرش کلاله می گویند. ترشحات سطح کلاله با مرطوب نگه داشتن و تغذیه دانه گرده به جوانه زنی آن کمک می کند. به طور کلی کلاله هنگام شروع گلدهی به بلوغ رسیده و پذیرای دانه گرده خواهد بود. ولی در برخی از ارقام هلو و گلابی، کلاله با کمی تاخیر بعد از گلدهی به بلوغ رسیده و پذیرای دانه گرده خواهد بود. بلوغ با تاخیر کلاله باعث کوتاه شدن دوره گرده افشانی موثر می شود.

رشد لوله گرده ( Pollen tube kinetics) 

رشد لوله گرده به شدت تحت تاثیر گونه درخت، رقم، منبع گرده، مرحله رشد گل و شرایط محیطی می باشد. تفاوت در رشد لوله گرده در بین ارقام مختلف گیلاس و آلبالو دیده شده است.

طول عمر تخمک ( Ovule longevity)

هر چه طول عمر تخمک بیشتر باشد، طول دوره گرده افشانی نیز بیشتر خواهد بود. در برخی از درختان از جمله آلبالو، زیتون، آووکادو و بادام تکامل ناقص تخمک و کیسه جنینی عامل کاهش طول عمر تخمک است. در پرونوس ها ( هلو، آلبالو، گیلاس، زردآلو و … ) کالوز در سمت شالاز تخمک تجمع پیدا کرده و موجب کاهش تجمع نشاسته در تخمک می شود که همین امر باعث کاهش طول عمر تخمک می گردد. طول عمر تخمک در بین ارقام یک گونه نیز متفاوت است. مثلا در سیب طول عمر تخمک رقم دلیشز حدودا 5 روز و در رقم جاناتان 7 تا 8 روز می باشد.

عوامل موثر بر دوره گرده افشانی موثر (EPP) :

1. دما (Temperature)

دما با تاثیر گذاری روی بلوغ و فساد کلاله و تخمک و نیز جوانه زنی گرده و رشد لوله گرده بر روی گرده افشانی موثر تاثیر می گذارد. دمای بالا از یک سو رشد لوله گرده را افزایش می‌دهد، اما در عین حال باعث بلوغ و فساد زودهنگام کلاله و تخمک می‌شود و در نتیجه، زنده‌مانی تخمک کاهش می‌یابد. در مقابل، دمای پایین رشد لوله گرده را کاهش می‌دهد، اما بلوغ و فساد کلاله و تخمک را به‌ تأخیر می‌اندازد و در نتیجه، طول عمر تخمک افزایش پیدا می‌کند. بنابراین هم دمای بالا و هم دمای پایین از یک طرف باعث کاهش طول دوره گرده افشانی موثر می شوند و از طرفی دیگر طول این دوره را افزایش می دهند و برای آنکه دقیقا معلوم شود که در چه دمایی طول دوره گرده افشانی موثر افزایش می یابد، نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

2. کیفیت گل (Flower quality)

کیفیت گل با تاثیر بر طول عمر تخمک و قدرت پذیرش کلاله، روی طول دوره گرده افشانی موثر تاثیر می گذارد. این گل تحت تاثیر دما،تغذیه،عمر درخت، جهت شاخه و چند فاکتور دیگر قرار دارد. در رابطه با تاثیر تغذیه، هر چه درخت مواد مغذی بهتر و بیشتری دریافت کند، به همان اندازه گل های قوی تر و با کیفیت بهتر تولید می کند. درختان جوان معمولاً گل‌هایی با کیفیت بالاتر تولید می‌کنند. همچنین، گل‌های شاخه‌هایی که در معرض نور خورشید قرار دارند و فتوسنتز بهتری انجام می‌دهند، از نظر کیفیت بهتر از گل‌های شاخه‌هایی هستند که در سایه و دور از نور خورشید رشد می‌کنند.

3. تیمارهای شیمیایی (Chemical treatment)

پژوهش‌هایی درباره تأثیر مواد شیمیایی مانند اتیلن، بور و پلی‌آمین‌ها بر طول دوره گرده‌افشانی مؤثر انجام شده است. نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که اتیلن و ترکیبات آزادکننده آن (مانند اتفون) باعث پیری زودرس تخمک می‌شوند و در نتیجه، طول دوره گرده‌افشانی مؤثر را کاهش می‌دهند.کاربرد ترکیبات بازدارنده تولید اتیلن از جمله AOA ( آمینو اکسید استیک اسید) و AVG ( آمینو اتوکسی وینیل گلایسین ) باعث افزایش طول عمر تخمک می شوند.

ولی از طرفی دیگر ثابت شده که کاربرد اتفون بعد از ریزش برگ ها در پاییز باعث افزایش طول عمر تخمک در آلوی ایتالیایی می شود. بور جوانه زنی دانه گرده و رشد لوله را تسریع کرده و همچنین با تاثیر بر میزان ساخت هورمون اکسین باعث افزایش طول عمر تخمک می شود. و از این طریق موجب افزایش طول دوره گرده افشانی موثر می گردد. پلی آمین ها ( مثلا پوترسین ) نیز با افزایش رشد لوله گرده و افزایش طول دوره زنده مانی تخمک، باعث طولانی شدن دوره گرده افشانی موثر می شوند.

4. رقم (Cultivar)

علاوه بر شرایط محیطی، فاکتورهای زراعی و تیمارهای شیمیایی، نوع رقم نیز بر روی طول دوره گرده افشانی موثر تاثیر دارد.

به شما خواننده گرامی توصیه می کنیم مطلب علت ریزش مرکبات را مطالعه کنید!